Art Office

In het Duitse Halle, recht tegenover de faculteit van geesteswetenschappen van de plaatselijke universiteit, staat een groot en gesloten huis met dichtgetimmerde ramen, graffiti en bewakingscamera’s. Hier was de nieuwe rechts-radicale jongerenbeweging ‘Die Identitäre Bewegung Deutschland’ gevestigd, die zich op internet juist weer zo open voor deed. Op sociale media toonde die zich via een geraffineerde propaganda als een ‘Kontrakultur’ van hippe, aantrekkelijke en intellectuele mensen. De opkomst van zulke rechtse groeperingen staat voor Annette Behrens, zelf van Duitse komaf, haaks op het historisch bewustzijn en collectief schuldgevoel waar zij mee opgroeide. Zo ontstond dit onderzoeksplan: “Voor Besiedlung wil ik onderzoeken welke hedendaagse beeld-en mediastrategieën de IBD gebruikt voor hun fotografie, video, teksten en openbare acties en op welke manier ze een steeds grotere achterban krijgt. Welke symbolen worden gebruikt, welke woorden worden door hun in ons dagelijkse taalgebruik weer genormaliseerd? Hoe kan ik mijzelf inzetten als tegenhanger?” Hiervoor wilde ze een samenwerking zoeken met onder anderen een communicatiewetenschapper en mediawerkplaats Werkleitz in Halle. 

Middels fotografie, video en tekst doet Behrens onderzoek naar beeld(vorming). Hoe wordt beeld gebruikt, geïnterpreteerd en welke informatie kunnen we eruit lezen? Door persoonlijke, historische en feitelijke invalshoeken te combineren maakt ze de verschillende lagen achter een, schijnbaar, eendimensionaal onderwerp zichtbaar. Dat deed ze met haar onderzoeken over de geschiedenis van soja in de westerse wereld vanaf het begin van de vorige eeuw en haar O&O-onderzoek '(in matters of) Karl', een prijswinnende publicatie, met een fotoalbum van een SS-officier die in Auschwitz werkte als uitgangspunt. In dit nieuwe plan zag de O&O-commissie een maatschappelijk relevant thema, met scherpe formuleringen en toch een subtiele benadering.  

Maar gaande het onderzoek verdween de IDB uit het pand en trok zich online terug. Dat maakte Behrens’ onderzoek moeilijker en belangrijker, want vermoedelijk betekend die terugtrekking een radicalisering. In een heroriëntatie zocht ze daarom contact met een gespecialiseerd criminoloog, om te bestuderen hoe de IBD feiten verdraait en probeert de gevoelsdynamiek van vooral jongeren te bespelen. Hierbij is het begrip ‘belonging’ cruciaal, stelt Behrens, het ergens bij horen en er identiteit aan ontlenen. Vanuit die aangepaste invalshoek wil ze de studie in 2021 af te ronden.