Art Office

Met de sluiting van het Rotterdamse filiaal van het Goethe-Instituut, komt er ook een einde aan de tentoonstellingsreeks Passages en passant. Op donderdag 14 maart 2024 werd tijdens een laatste event in het gebouw aan de Westersingel teruggeblikt: de curatoren, de kunstenaars en de interviewers gingen voor de laatste keer de dialoog aan.

Van 2021 tot 2023 vervulde de gang in het Goethe-Instituut in Rotterdam een bijzondere functie. De gang werd niet alleen een ruimte om doorheen te lopen, om van de ingang naar de kantine te lopen, maar veranderde zes keer in een tentoonstellingsruimte. Per editie van Passages en passant toonden twee verschillende kunstenaars hun werk en gingen ze de dialoog met elkaar aan. Bij iedere editie verscheen een kleine publicatie, waarin de kunstenaars in een interview nog meer van zichzelf en hun werk lieten zien. Met het verdwijnen van het filiaal van het Goethe-Instituut in Rotterdam, komt er een einde aan deze jonge traditie.

Niet zomaar een gang
De gang van het Goethe-Instituut is niet zomaar een gang. De vloer loopt schuin af naar beneden, in een flauwe bocht, en de gang kent enkele gekke hoekjes en afbuigingen. Deze gang vroeg om een bijzondere invulling, vond programmamanager Claudia Curio. Samen met curatoren Kathrin Wolkowicz en Marco Douma kwamen ze op het idee om de gang te gebruiken als decor voor een nieuwe tentoonstellingsreeks. ‘Het is een moeilijke ruimte voor een tentoonstelling’, vertelt Douma. ‘Wat zou er gebeuren als twee kunstenaars tegelijk werk tentoonstellen en zowel met de ruimte als met elkaar in dialoog gaan?’

Wolkowicz en Douma moesten vervolgens kunstenaars kiezen om duo’s te vormen. ‘De combinaties maken van kunstenaars was het lastigst’, zegt Douma. ‘Ze moesten niet te veel op elkaar lijken, er moest wat frictie zijn tussen de twee. En het moest niet alleen interessant zijn voor de kunstenaars zelf, maar ook voor de bezoekers.’

Bezoekers waren er sowieso: iedereen die in het Goethe-Instituut een cursus volgt, bijvoorbeeld, komt door de gang. ‘We kozen voor kunstenaars wiens werk we interessant vonden, maar die ook nog niet veel kans hadden gekregen om hun werk te laten zien’, zegt Wolkowicz. ‘We wilden lokaal talent een podium bieden. Niet alleen konden ze hun werk tentoonstellen in de gang, maar ook kon er een werk voor het raam aan de straatkant geïnstalleerd worden. Vanaf de drukke Westersingel moeten er duizenden voorbijgangers zijn geweest die de werken hebben gezien.’

Nieuw werk
Voor zo’n speciale ruimte wilden sommige kunstenaars nieuw werk maken. ‘Het is nu eenmaal een hele aparte plek’, zegt kunstenaar Lucie Havel. ‘Van de beperking van de ruimte word je juist creatief. Ik vond de ruimte zo moeilijk, dat ik iets wilde maken om hem te verbeteren.’ Havels ‘gesprekspartners’ waren het kunstenaarsduo Dico Kruijsse en Carolin Lange. ‘Ons werk gaat altijd over licht’, vertelt Lange, ‘maar we vonden de helling van de gang en dat er overal hoekjes zaten lastig. Door niet alles recht te hangen, en alle kleine ruimtes op te vullen, gingen we in dialoog met het werk vaan Lucie.’

Interactie met bezoekers
Er ontstond niet alleen dialoog tussen de kunstenaars, maar ook met het publiek. Door de locatie werden de werken gezien door allerlei verschillende mensen. Kunstenaar Hieke Pars koos voor een onorthodoxe aanpak: zij plaatste een van haar werken op de grond. ‘Ik wilde een interactie aangaan met de bezoekers die door de gang liepen’, vertelt ze, ‘zodat zij zich zouden afvragen of het wel een kunstwerk was. Je kon erop gaan staan, maar veel mensen liepen er omheen. De functionaliteit van de gang was voor mij het spannende aan de ruimte: je moet erdoorheen. Al waren er genoeg cursisten die voor Duitse les kwamen en het niet eens herkenden als kunstwerk.’

Niet alleen cursisten zagen de kunstwerken, ook voorbijgangers die werk door het raam zagen. ‘Ik ging de uitdaging aan om een werk te installeren voor het raam aan de straatkant’, zegt Heleen Schröder. ‘Ik maakte een waterverfschilderij waar een groot licht op scheen. Vooral ’s avonds kreeg het veel aandacht, dan was het goed te zien vanaf de straat. Tijdens de installatie van het werk deed ik nog enkele aanpassingen. Van voorbijgangers kreeg ik hele bijzondere reacties, ze vonden het mooi. Het leuke was dat deze mensen heel anders reageren op je werk dan bezoekers van een galerie.’

Context
Om de werken van de twaalf kunstenaars van context te voorzien, is er bij iedere van de zes tentoonstellingen een klein boekje gepubliceerd. Hierin verscheen een duo-interview met de twee kunstenaars: niet alleen hun werk ging in dialoog, ook de kunstenaars zelf gingen met elkaar in gesprek. ‘Van nature ben ik een nieuwsgierig persoon’, zegt Eva Visser, die de interviews schreef bij de eerste twee Passages. ‘Als interviewer kun je hele directe vragen stellen: over hun keuzes, over hoe ze denken, over hun interactie en hun passies. De antwoorden voegen weer diepte toe aan de kunstwerken.’

Interviewer Heyer Thurnheer genoot van de uitdaging om te schrijven voor een publiek dat de kunstwerken waarschijnlijk nog niet gezien had. ‘Je weet vooraf dat lezers nog niet weten over welke kunstwerken het gaat’, legt hij uit, ‘maar de tekst moet dan nog steeds werken. Je wil als schrijver eigenlijk het kunstwerk op een nieuwe manier toegankelijk maken, op een manier die hopelijk de interesse wekt om het kunstwerk alsnog te gaan bekijken.’

Leerproces
Niet alleen was de gang een uitdagende expositieruimte, ook bleek het een plek waar kunstenaars van hebben geleerd. ‘De curatoren hebben mij gemotiveerd om meer te doen met mijn werken waarin tekst de hoofdrol speelt’, zegt kunstenaar Rachel Carey. ‘Nooit eerder had ik deze werken publiekelijk getoond, maar Kathrin en Marco motiveerden mij om ze juist extra groot te maken. De teksten werden luide stemmen, ze kregen extra persoonlijkheid. Ik ben dankbaar dat de curatoren de potentie zagen van iets waar ik blind voor was.’

Ook kunstenaar en moderne danser Daniela de Paulis is een nieuwe kant opgegaan dankzij Passages en passant. ‘Mijn werk bestond uit geluidsinstallaties die in de hele gang zijn geplaatst, zodat je met het geluid meeliep’, vertelt ze. ‘Het was mijn idee om ook nog workshops te organiseren, waarin ik deelnemers wilde uitnodigen om zich voor te stellen dat ze waren veranderd in een kakkerlak. De workshops konden helaas niet doorgaan, maar het idee heeft me wel geïnspireerd om meer met beweging te gaan doen.’

Meer lezen?
Alle interviews met kunstenaars Fatima Barznge & Mirjam Somers, Rachel Carey & Barbara Helmer, Laurien Dumbar & Heleen Schröder, Hieke Pars & Gert Rietveld, Lucie Havel & Dico Kruijsse/Carolin Lange, Benjamin Earl & Daniela de Paulis en interviewers Eva Visser, Patrícia Pinheiro de Sousa, Dagmar Baumann, Marie Dicker en Heyer Thurnheer zijn terug te lezen op www.passages-en-passant.nl

Tekst: Wilke Martens
Foto’s: bovenaan: Jacqueline Fuijkschot (Passage en passant #5: Lucie Havel & Dico Kruijsse / Carolin Lange)
In tekst: Marco Douma